القابى كه براى آن حضرت نقل شده همچون «عالمه غیر معلمه، نائبه الزهراء، عقیله النساء، الكامله، ولیده الفصاحه، صدیقه الصغرى، معصومه الصغرى، صابره محتسبه، بطله كربلا، سلیله الزهراء، امینه‏الله، محدثه، ناموس كبریا، قره عین مرتضى، عقیله بنى‏هاشم، محبوبه المصطفى، زاهده، عابده، نابغة الزهرا، سرّابیها» جملگى به گوشه‌‏هایى از ابعاد فردى و اجتماعى و خانوادگى شخصیت این بزرگ بانوى اسلام دلالت دارند. در ادامه به مهم‏ترین ابعاد شخصیت حضرت زینب(س) كه آن حضرت را به بهترین الگو براى زنان مسلمان جامعه اسلامى تبدیل مى‏نماید مى‏‌پردازیم.
# بانویى عارفه به حقیقت توحید
حضرت زینب(س) درس توحید و خداشناسى را در مكتب رسالت و امامت به‏‎خوبى آموخته بود و از همان كودكى مراتب توحیدى را آغاز كرده و در كلام و رفتار خویش نمایان ساخت؛ مقامى كه آن حضرت را در مقام، نقل است كه در دوران كودكى، پدر بزرگوارشان به او فرمود: دخترم! بگو: یك. زینب(ع) گفت: یك. آن‏گاه على(ع) فرمودند بگو: دو. در این لحظه حضرت زینب(ع) سكوت كردند. چون سكوت ایشان طول كشید على(ع) فرمودند: دخترم! چرا سكوت كردى؟ عرض كرد: «پدر جان با زبانى كه گفته‌‏ام یك، توان دوگفتن را ندارم». امیرمؤمنان على(ع) از این پاسخ بسیار عمیق دخترشان خیلى خوشحال شدند و او را كه در این حال طفلى بیش نبودند، مورد تفقد و محبت قرار دادند.
# علم و دانش‌‏بى‏‌كران‏
سراسر زندگى آن حضرت نشان از تجلى مراتب علم الهى در وجود ایشان است، ویژگى‏‌اى كه از همان دوران كودكى و زمانى كه ۶ ساله بودند، با نقل خطبه آتشین حضرت زهرا(س) در مسجد نبوى براى راوى حدیثى همچون ابن عباس تجلى كرد كه او این خطبه را با این عبارت از آن حضرت نقل مى‏كند: «حدثنى عقیلتنا زینب؛ بانوى فهیم و اندیشمند ما زینب بر من چنین روایت كردند…»
در مورد مقام علمى آن حضرت از شیخ صدوق روایت‌‏شده است كه حضرت زینب(س) به جهت علم و دانش زیادى كه داشت، از سوى امام حسین(ع) نیابت خاص داشت و مردم در مسائل شرعى به ایشان رجوع مى‏‌كردند. در یك مورد نقل شده است روزى امام حسن و امام حسین(ع) درباره بعضى از سخنان پیامبر اكرم(ص) با هم گفت‌‏وگو مى‏‌كردند، حضرت زینب(س) وارد شدند و در بحث ایشان شركت كردند و مسأله را با تمام صورى كه داشت با تفصیل تمام تبیین فرمودند. حضرت امام حسن(ع) وقتى این توانایى فوق‏ العاده خواهر را دیدند، خطاب به او فرمودند: «انك حقا من شجره النبوه و من معدن الرساله…»
هم‏چنین خطبه‌‏هاى آتشین حضرت كه سرشار از مطالب توحیدى و اصول اعتقادات دین اسلام و اثبات جایگاه امامت است نیز بیانگر علم‏ بى‏‌بدیل آن حضرت است. زمانى كه حضرت زینب(س) خطبه پرمحتوا و آتشین خود را در بازار كوفه ایراد نمود، امام سجاد(ع) در تأیید مقام علمى ایشان فرمود: «الحمدلله تو دانشمند و عالمه‌‏اى بدون معلم و بانوى خردمندى بدون استاد مى‏‌باشى». این خصیصه الهى باعث شد كه حتى دشمن او یزید را وادار به اقرار نماید و در مسجد اموى گفت: «اینان خاندانى هستند كه فصاحت و دانش و معرفت را از پیامبر به ارث برده‏اند و آن‏را با شیر مادر نوشیده‌‏اند.»
# عابده آل على(ع)
حضرت زینب(س) معرفت و عبادت را با هم توأم نموده بود و این شناخت موجب مى‏‌شد كه آن حضرت حتى در سختترین شرایط به عبادت پرودرگار خویش اهتمام ورزد و این توجه ایشان تا آن اندازه بود كه به «عابده آل على(ع)» ملقب بودند. حضرت سجاد(ع) در مورد این ویژگى عمه بزرگوار خویش مى‏فرماید: «عمه‏ام زینب در طول راه كوفه و شام، همواره نماز شب را به پا مى‏‌داشت. در برخى از منازل بین راه مى‏دیدم كه او از فرط خستگى و رنجورى ناشى از آزار دشمن، نمازهایش را در حال نشسته مى‏‌خواند.»
# وارث شجاعت و شهامت حیدرى‏
حضرت زینب(س) كه پرورش یافته حضرت حیدر كرار على(ع) بود، صفت شجاعت و شهامت را از آن بزرگوار به ارث برده بود آنگونه كه از هیچ قدرتى غیر از خداوند ترس و واهمه‏اى نداشت و در سخت‌ترین شرایط با شجاعت از دین خداوند دفاع كرد و قدرت‏‌هاى دروغین را به ذلت كشاند؛ آنچنانكه واقعه خونبار كربلا سراسر تجلى شجاعت و شهامت آن حضرت است و با همین شجاعت خود واقعیت ظلم را فریاد زد و مفتضح نمود.
# آراسته به زیور حجاب و عفاف‏
عفاف و حجاب در شخصیت زینب كبرى(س) به بهترین شكل نمایان است، به گونه‏‌اى كه آن بانوى گرامى علیرغم مبادرت به انجام وظیفه الهى خود، از توجه و حفظ عفاف و حجاب خود فروگذار نكرد. در رابطه با این بُعد از شخصیت حضرت از فردى به نام به نام یحیى مازنى نقل است كه مى‏‌گوید: «من در مدینه مدت زیادى در همسایگى حضرت على(ع) به- سرمى‏‌بردم، اما در این مدت به خدا قسم هرگز زینب را ندیدم و حتى صداى او را هم نشنیدم.» هم‏چنین فردى روایت مى‌‏كند: «وقتى اسراى كربلا را وارد كوفه مى‌‏كردند امام سجاد را دیدم كه بر شترى بدون روپوش سوار كرده‌‏اند، در این هنگام بانویى را دیدم كه بر شتر برهنه‌‏اى سوار است سؤال كردم كه او كیست؟ جواب دادند: او زینب كبرى است. این بانو خطاب به مردم كوفه مى‏گفت: «اى مردم چشم‌‏هاى خود را از ما بپوشانید آیا از خدا و رسولش شرم نمى‌‏كنید به حرم و خاندان پیامبرخدا درحالیكه پوشش و حجاب مناسبى ندارند نگاه مى‏‌كنید.»
#گذشت و ایثار و صبر همراه با بصیرت در راه انجام تكلیف الهى‏
آن بانوى گرامى همچون پدر و مادر بزرگوار خود، درس ایثار و ازخودگذشتى از جان و مال و تمام دارایى خویش در راه خداوند را به تمام معنا آموخته بود و از همان دوران كودكى تا آخر عمر مبارك خود بر آن مداومت داشت. در مورد این خصلت زیباى آن حضرت نقل است كه: «روزى على(ع) مستمندى را به خانه آوردند تا از او پذیرایى كنند. وقتى از حضرت فاطمه(س) پرسیدند آیا در خانه چیزى هست كه با آن از مهمان عزیزمان پذیرایى كنیم؟ آن حضرت فرمودند: به غیر از مختصر غذایى كه براى زینب كنار گذاشته‏ام، چیزى وجود ندارد. در این لحظه كه حضرت زینب(س) چهار سال بیش‏تر نداشتند، خطاب به مادر فرمودند: مادر جان غذاى مرا به مهمان بدهید.»
صفت «ایثار و از خودگذشتگى» به ‏معناى كامل خود در واقعه عاشورا متجلى شد كه حضرت زینب(س) از تمام هستى خویش گذشت و حتى فرزندان خود «محمد و عون» را در راه خدمت به برادر خویش و زودتر از دیگر برادرزادگان به میدان فرستاد و قربانى نمود و با ایمان و شهامتى كه داشت پس از شنیدن خبر شهادتشان و براى این‏كه مبادا حضرت اباعبدالله(ع) خجالت زده شوند، از خیمه خود بیرون نیامد.
به ‏همین‏ دلیل است كه این ایمان با بصیرت و استقامت همراه با عقیده، حضرت زینب كبرى(س) را به اسوه «صبر و شكیبایى» تبدیل نموده است. شهید مطهرى در این‏ رابطه مى‌‏نویسد: «در حماسه حسینى آن كسى‏ كه بیش از همه درس تحمل و بردبارى را آموخت و بیش از همه این پرتو حسینى بر روح مقدس او تابید خواهر بزرگوارش زینب(س) بود».
# پرستارى دلسوز و مهربان‏
سراسر زندگى بابركت حضرت زینب(س) به همراهى، مراقبت و پرستارى از عزیزترین بندگان خداوند سپرى شد و این خصیصه بارز، آن حضرت را به الگوى نمونه پرستاران تبدیل نموده است. از همان دوران كودكى یار و عمخوار و پرستار مادر مظلومه خویش بود و زمانیكه پدر در محراب كوفه با شمشیر ابن ملجم مرادى ضربت خورد، پرستارى آن حضرت را برعهده گرفت و بعد از شهادت پدر بزرگوار خویش در كنار برادر در مدینه قرار گرفت و وقتى كه در سال پنجاه هجرى معاویه حضرت امام حسن(ع) را مسموم كرد، تنها پرستار برادر بود. پس از آن نیز همراه همیشه عزیزترین برادر خود امام حسین(ع) شد و در سخت‏ترین و سوزناكترین حادثه زندگى خویش، یعنى شهادت برادر از آغاز تا انتها او را ترك نكرد و غمخوار او شد. در مورد این علاقه حضرت به برادر خویش نقل مى‏كنند در جریان حركت به‏ سوى عراق ابن عباس به امام حسین(ع) گفت اگر ناگزیر باید به این سفر بروید، حداقل این زنان و بچه‌‏ها را با خود نبرید. در این لحظه، حضرت زینب(س) خطاب به ابن عباس فرمود: «سوگند به خدا از حسین جدا نخواهم شد، همراه او خواهم بود با او زندگى كرده و با او مى‏میرم.»
بعد از واقعه عاشورا نیز پرستارى از امام سجاد(ع) كه در بستر بیمارى بود و نیز پرستارى و مراقبت از فرزندان و اهل بیت امام حسین(ع) در سختترین شرایط، وظیفه‏اى بود كه تنها حضرت زینب(س) باید صبورانه بر دوش مى‏كشید، تا كاروان محنت و غم به منزلگاه خود بازگردد و رسالت خود را به انجام برساند.این‏گونه است كه باید گفت كه اگر تلاش بى‏نظیر و فداكارى كامل حضرت زینب(س) نبود، به یقین جریان كربلا را بنى امیه یا به فراموشى مى‌‏سپردند یا از مسیر حیات‏بخش خود منحرف مى‏كردند.
بانوان گرامى ما در طول سال‏هاى انقلاب و دفاع مقدس با الگو قراردادن و تبعیت از حضرت زینب(س) بود كه صحنه‌‏هاى بى‏بدیلى از شجاعت و شهامت و ایثار و فداكارى را به نمایش گذاشتند و با ایثار، هستى، دارایى و مال و فرزندان خود از اسلام و نظام اسلامى دفاع كردند و رمز ماندگارى آن‏را در رفتار و گفتار خود متجلى ساختند. باشد كه این خصائص در جامعه اسلامى ما همچنان برجسته بماند و مادران مسلمان این سرزمین الگویى زیبا از آن حضرت را در ذهن و خاطر دختران خود ترسیم نمایند و آنان را در مقابل الگوهاى منحرف غربى بیمه نمایند.
• حضرت زینب كبرى تا حدود پنج یا شش سالگى، تحت اشراف شخص پیامبراكرم(ص) و در آغوش مادر بزرگوارش حضرت زهرا(س) پرورش یافت و از آن پس، مسؤولیت تربیت و پرورش او به ‏عهده حضرت على(ع) گذارده شد و به ‏همین ‏دلیل از همان آغاز دوران كودكى از سرچشمه وحى و فضائل خاندان عصمت سیراب شد و رشد و نمو یافت و آراسته به همه فضایل و خصلت‏هاى والاى اخلاقى و الهى گردید.
• ایمان با بصیرت و استقامت همراه با عقیده، حضرت زینب كبرى(س) را به اسوه «صبر و شكیبایى» تبدیل نموده است. شهید مطهرى در این‏رابطه مى‏نویسد: «در حماسه حسینى آن كسى ‏كه بیش از همه درس تحمل و بردبارى را آموخت و بیش از همه این پرتو حسینى بر روح مقدس او تابید خواهر بزرگوارش زینب(س) بود».

صفحات: 1 · 2