الف) ماه رجب ايستگاه اصلاح‏

در منظر دين كه هدف ساختن انسان ها را دنبال مي‏ كند، كل دوره سال و عمر هر انسان كلاس درس تئوري و عملي‏ انسان هاست. شب و روز و كوتاه و طولاني شدن آن‏ها- روزهاي هفته و ماه - فصول و… و اعمال مختص به هر يك از آن‏ها، اجزايي از اين دوره آموزشي است. به‏ عنوان مثال در برخي روايات به تناسب شب‏ هاي بلند زمستان براي عبادت و روزهاي بلند تابستان براي روزه اشاره شده است.
مثال ديگر در اين خصوص وجود چهار ماه حرام براي تعطيل موقت جنگ است كه به‏ نوعي نقش سرعت‏ گير را بر سر راه جنگ ايفا مي‏كند.
دوره سه‏ ماهه رجب، شعبان و رمضان نيز در زمينه تقويت جنبه عبادي و اصلاح معنوي چنين نقشي دارند.
اصلاح اجتماعي و سياسي‏
نكته ‏اي كه معمولا مورد غفلت واقع مي‏ شود، توجه به آثار اصلاحي اين سه ماه و عبادات آن‏ها در زمينه ‏هاي اصلاح اجتماعي و سياسي است. بسياري افراد صرفاً از منظر فردي به اين آثار مي‏ نگرند و حال آن‏كه اين سه ماه را مي‏ توان به‏ عنوان سرمايه‏ اي بزرگ براي اصلاحات معنوي اجتماعي و حتي سياسي دانست.
مسؤولان نظام اسلامي كه به‏ دليل اشتغالات فراوان و درگيري‏ هاي سياسي و جناحي ممكن است از تقواي سياسي لازم و معنويت كافي فاصله بگيرند، با ورود در اين ماه ‏ها و بهره‏مندي از بركات معنوي آن توقف و بازگشتي به فضاي معنوي خواهند داشت.

ب) نمونه‏ هايي از آموزه‏ هاي اجتماعي - سياسي رجب‏

1- استغفار: همانگونه كه گناهان اجتماعي و سياسي به‏ دليل گستره بيشتر تأثير آن‏ها مضرات بيشتري دارند، استغفار از آن‏ها نيز ضروري‏تر است و نبايد مورد غفلت واقع شود. اي بسا رجوع به پيامبر و استغفار در حضور آن‏حضرت و طلب مغفرت ايشان براي گنهكار در آيه 64 سوره نسآ به همين گناهان اجتماعي و سياسي مربوط باشد.

2- روزه: بدون‏ شك روزه علاوه بر آثار فردي در زمينه كسب تقوا و تقويت اراده، در زمينه تقويت استقامت يك ملت نيز تأثير به‏ سزايي دارد و در واقع نمادي از خروج جمعي از اسارت شكم و تمايلات است.

3- اذكار توحيدي: توحيد و توجه همه‏ جانبه به خداي متعال و آوردن اين اعتقاد به عرصه‏ هاي مختلف فردي، اجتماعي و حكومتي زندگي، مهم‏ترين ركن اعتقادات اسلامي است. قرآن كريم عصاره آموزه‏ هاي انبيا را «ان اعبدوا الله و اجتنبوا الطاغوت» بيان نموده و اطاعت از غير خدا را شرك و پرستش غير خدا ناميده است.
دعاي «خاب الوافدون علي غيرك و…..» به نقل جناب قرائتي از شهيد مطهري راهي براي تقويت اخلاص خواهد بود.

4- صدقه و اطعام: صدقه هم به‏ صورت مستقل و هم به‏ عنوان بديلي براي روزه هر روز ماه رجب وارد شده كه در عين آن‏كه از منظر شخص انجام‏ دهنده، آثار فردي فراواني دارد، آثار اجتماعي رفع نياز نيازمندان در جامعه را نيز در پي‏ خواهد داشت.

5- تقويت ارتباط ولايي: دعاهايي با مضامين بسيار عميق در تبيين جايگاه «ولاة امر» در خلقت و يا در زمينه توسل به آن‏ها و يا زيارتشان در هر يك از مشاهد مشرفه در ماه رجب ذكر شده، اين جنبه را تقويت مي‏ نمايد.

6- دعا و درخواست نياز و بيان راز: صرف دعا با مجموعه آدابي كه براي آن ذكر شده و تأثير اميدافزايي كه براي‏خروج از بن‏ بست ها دارد نيز جداي از منظر فردي به موضوعات كلان سياسي - اجتماعي نيز مربوط مي‏شود. حضرت موسي در پاسخ قومش كه گفتند: «انا لمدركون» فرمود: «كلا ان معي ربي سيهدين».
در دعاي ديگر مي‏خوانيم: «الهم اني اسالك صبر الشاكرين لك….»
در ميان دعاها انچه به نام «اعمال‏ ام داود» مطرح شده، در اين خصوص مؤثرتر است.

7- اعتكاف: اگرچه اعتكاف در سيره نبوي در دهه سوم ماه رمضان بوده و نسبت خاصي با زمان ديگري ندارد اما امتیاز ايام البيض ماه رجب و انجام‏ اعمال‏ ام‏ داود در آن، اين ايام را به ظرف مناسبي براي اعتكاف تبديل نموده، اعتكافي كه شخص اول حكومت اسلامي يعني نبي اكرم به آن اهتمام داشته است و اين به معني نياز مسؤولان نظام اسلامي به انجام چنين عبادتي است.

8- مناسبت هاي رجب: ولادتهايي چون ولادت امام باقر، امام جواد و اميرالمؤمنين عليهم السلام و شهادتهايي ‏چون شهادت امام ‏هادي و موسي‏بن جعفر عليهما السلام و نيز مناسبت ويژه بعثت رسولخدا صلي الله عليه و آله.

منبع:بولتن فرهنگی جمعه