بسم الله الرحمن الرحیم

استشراق در اصطلاح عام به شرق شناسی توسط غربی ها گفته می شود و موضوعاتی اعم از تاریخ، ادیان، زبان، جغرافیا و … را شامل می شود اما درحوزه های علمیه و مراکز دینی، به غیر مسلمانی که راجع به دین اسلام کار کرده مستشرق می گویند.

کار بعضی مستشرقین مانند ایزوتسو - اسلام شناس ژاپنی - که نخستین ترجمه قران به ژاپنی را نوشت، هرچند قابل نقداست اما چون منصفانه نوشته شده مورد احترام است.همچنین هانری کوربن که عرفان شیعی را از علامه طباطبایی یاد گرفته و به فرانسوی ترجمه و منتشر کرد نیز، فردی قابل احترام است . جرج جرداق مسیحی در « امام علی علیه السلام صوت عدالت انسانی»به سهم خود ادای دینی کرد به علی علیه السلام و همین کتاب در آن زمان توسط کلیسا چاپ شد.

اما اغلب مستشرقین از همان صدر اسلام حملات خود را علیه پیامبراسلام صلوت الله علیه و آله و سلم و ائمه اطهار علیهم السلام شروع نموده اند و در قرون اخیرحملاتشان را در قالب افکار مسموم به خورد جهانیان داده اند و چه بسا ترسیم تعمدا اشتباه مستشرقین از اسلام، زمینه توهین ها و هتک حرمت هایی باشد که در سال های اخیر به اوج خود رسیده است.

ترجمه قران از نخستین اقدامات مستشرقین شمرده می شود که البته انگیزه ی آنان در ترجمه ی قران، از سر خیرخواهی برای دین اسلام نبود! بلکه چون کشیش های مسیحی هنگام مجادله با مسلمین توان پاسخ گویی به شبهات مسلمین را نداشتند، قران را به زبان لاتین ترجمه و سپس چاپ نمودند اما بعد از مدتی پاپ دستور آتش زدن قران ها را صادر کرد چون با انتشار قران، ملت اروپا به سمت اسلام گرایش پیدا کردند و ده سال پس از ترک چاپ، با نقد قران وارد شدند.

معجم نگاری و تدوین دایرةالمعارف از دیگر فعالیت های مستشرقین است .در سال 1913 میلادی، جمعی از مسیحیان و یهودیان در شهر لیدن هلند جلسه ای در خصوص دین اسلام برگزار کردند و از آن جایی که دین مبین اسلام, دومین دین بزرگ جهان است اما در سطح جهان به درستی تبلیغ نشده بود, لذا تصمیم گرفتند پیش از آن که اسلام خود را به جهان معرفی کند، اسلام را آن طور که خودشان دوست دارند به جهانیان معرفی کنند به همین دلیل دایرة المعارفی از دین اسلام تهیه کرده به کتابخانه های جهان فرستادند تا جهان با اسلام مسموم آشنا شود.

وقتی مسلمانان مصری در جریان نگارش این دایرة المعارف قرار گرفتند، تصمیم بر نقد آن گرفتند. اما خبر واکنش مسلمان ها به هلند رسید و این بار آن ها دایرة المعارف پیشین را ویراش کرده با حجمی دو برابر روانه بازار جهانی کردند.اثر جدید از جهت منبع غنی تر بود و از تندی قلم سابق خبری نبود اما افکار مسموم بیشتری با لطافت در آن تزریق شده بود.

پس از آن در سال 1993 خانوم مک اولیف، پنج اسلام شناس غربی را جهت نوشتن دایره المعارف قران لیدن دعوت به همکاری نمودند. آن ها در ابتدا هزار کلمه ی کلیدی ازقران را انتخاب کرده هر کلمه را موضوعی در نظر گرفته و شروع بکار کردند. البته بعدها بر دایره نویسندگان دایرة المعارف لیدن افزوده شد و عموما از مستشرقینی که گرایشات خاص علیه اسلام داشتند، استفاده گردید.

مروری بر مدخل برخی از این دایرة المعارف هانشان میدهد که نویسندگان آن به مفاهیم ناب قرانی همچون« توحید»، « معاد»،« شرک»، «کفر» و … چندان نپرداخته در عوض برخی مفاهیم خاص مانند «خشونت» را بیش از حد بزرگ نشان داده اند. توجه به اسرائیلیات و دعوت از محقیقن مسلمان سکولار یا مسلمانان دارای گرایشات خاص و حتی محققین لایئک در جمع آوری دایرة المعارف قرانی، نکته ی قابل اغماضی نیست.

البته قصد ما محکوم نمودن تمام مستشرقین نیست اما اگر توهین های سال های اخیر به مقدسات مسلمانان را که به صورت های مختلف صورت گرفته در نظر بگیریم خواهیم دید مستشرقین در جهت دهی منفی افکار عمومی غرب نسبت به اسلام بی تقصیر نبوده و نیستند و به نظر میرسد یکی از راه های معقول مقابله با چنین توهین هایی، معرفی صحیح اسلام توسط خود مسلمانان در سطح جهان میباشد.