پنج ویژگى مهم انقلاب اسلامى در چهل سالگى‏

 چکیده: رهبر معظم انقلاب اسلامى موضوع چهل سالگى انقلاب اسلامى را به ‏صورت ویژه مورد توجه قرار داده اند؛ ایشان در سخنرانى ابتداى سال به مناسبت سال جدید كه تقارن با ۴۰ سالگى انقلاب پیدا كرده است، به تشریح این موضوع پرداختند و مختصات ۴۰ سالگى انقلاب را در این پنج ویژگى معرفى مى‏كنند:

۱-دوران پیرى نبودن چهل سالگى انقلاب ۲- دوران عقب گرد نداشتن و ارتجاع در چهل سالگى انقلاب‏۳- دوران پختگى و بانشاط بودن چهل سالگى انقلاب ۴- پیشروى قدرتمندانه و بانشاط انقلاب در چهل سالگى ۵-گرایش و پایبندى عمیق ‏تر نسل سوم و چهارم به انقلاب.

          ۱-دوران پیرى نبودن چهل سالگى انقلاب‏

از دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامى چهل سالگى انقلاب نشانه پیرى نیست، هر چند در نگاه اول این‏گونه به نظر مى‏رسد. از حیث فیزیولوژى رسیدن انسان به عدد چهل علامت كهولت و افتادن در سراشیبى كهولت سن و جسم تلقى مى‏شود.

در اینجا سخن از حركت كم نظیرى است كه مسیر حركت تاریخ را تغییر داده است؛ كه نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستى مدعى شد انقلاب اسلامى به‏‌مثابه زلزله‏‌اى است كه نه تنها خاورمیانه، بلكه جهان را خواهد لرزاند. سخن از بزرگ‏ترین حادثه قرن بیستم بود كه به اعتقاد آنتونى گیدنز صاحب‏نظر مطرح حوزه جامعه‏ شناسى، انقلاب اسلامى توجه جهانیان را از ماركسیسم و لیبرالیسم به سمت اسلام جلب كرد.

          ۲- دوران عقب گرد نداشتن و ارتجاع در چهل سالگى انقلاب‏

موضوع عقب گرد، ارتجاع در خصوص انقلاب‏ها مورد توجه بسیارى از صاحب ‏نظران قرار گرفته است. در این زمینه مهم‏ترین بحث را «كرین برینتون» در كتاب كالبدشكافى چهار انقلاب ارائه كرده است. ایده اصلى برینتون در این كتاب بیان مراحل مختلف انقلاب است. او ۴ انقلاب را با توجه به پیشینه و در عین حال جریان آن‏ها، مورد تحلیل و مقایسه قرار داده است. در این كتاب واقعیت‏هاى تاریخى از ۴ انقلاب انگلیس (قرن ۱۷)، آمریكا (قرن‏۱۸)، فرانسه (قرن ۱۸) و روسیه (قرن ۲۰) بیان شده است.

چهار انقلاب مذكور رژیم‏‌هاى قبلى خود را دگرگون كرده و كشورهاى نامبرده را نه تنها عمیقاً متحول ساخته بلكه تاریخ غرب و حتى جهان را دگرگون كرده‏اند و بالاخره، این انقلاب‏ها منشا یا حداقل آغاز جنبش نوسازى در آن كشورها بوده‏اند. برینتون در واقع با مطالعه تطبیقى این ۴ انقلاب به همسانى‏‌هاى روند طى شده و فرایند رویدادها دست مى‏‌یابد. مسیر مشتركى كه معتقد است تمامى انقلابات طى مى‏كنند شامل شش مرحله است:

۱- مرحله پیش از انقلاب‏

۲- وقوع انقلاب‏

۳- ماه عسل انقلاب‏

۴- حاكمیت میانه ‏روها

در رابطه با انقلاب اسلامى ایران، این بحث وجود دارد كه آیا نظریه ترمیدور یا حركت دورى انقلاب اسلامى، بر این انقلاب قابل تطبیق است یا خیر؟ به رغم این‏كه برخى خواسته‏اند استقرار دولت موقت در اوایل انقلاب و حضور بنى صدر درپست ریاست جمهورى را مصداق مرحله اول این نظریه و حضور افرادى چون شهید رجایى و حضرت آیت‏الله خامنه اى، به‏عنوان دو چهره ممتاز انقلابى در پست ریاست جمهورى را مصداق مرحله دوم و دوران پس از رحلت امام(ره) را با ویژگى فاصله گرفتن از برخى شعارها و اهداف انقلاب اسلامى به‏ویژه دوران اصلاحات (با ویژگى دوران تشدید این فاصله و بازگشت از ارزش‏هاى اصیل انقلاب) را مصداق مرحله سوم و دوران ترمیدور و حركت دورى انقلاب بدانند، به گونه‏اى كه بسیارى از تحلیلگران ادامه این روند را به استحاله كامل اهداف انقلاب و بازگشت ناپذیرى این فرآیند تعبیر مى‏كردند، اما با انتخابات دروه نهم ریاست جمهورى این فرضیه باطل شد.

به بیان دیگر به فرض كه نظریه برینتون تا این مرحله از دوران انقلاب اسلامى قابل تطبیق باشد، اما با انتخابات دوره نهم و طرح شعارهاى این دولت كه به اعتراف بسیارى از تحلیلگران داخلى و خارجى همان شعارهاى انقلابى دهه اول بود، این نظریه قابلیت تحلیل خود را از دست مى‏دهد و امكان تطبیق آن بر انقلاب اسلامى وجود ندارد. در واقع باید گفت حضور تیزبین و تفكرات انقلابى و رهبرى هوشمندانه و هدایتگرانه مقام معظم رهبرى در طول سال‏هاى پس از رحلت امام(ره)، هرگز اجازه ظهور چنین اتفاقاتى را نداده است و ایشان در سخنانشان به شكل دقیقى به این نكته اشاره كرده‏اند. این نكته واقعیتى است كه امروزه نیز بسیارى از مخالفین نظام جمهورى اسلامى وانقلاب اسلامى بر آن اعتراف دارند و بر همین اساس تأسف مى‏خورند كه چرا بعد از گذشت بیش از چهار دهه سال از انقلاب اسلامى، هنوز ترمیدور ایرانى رخ نداده است.

نظریه كرین برینتون، مراحل پس از پیروزى انقلاب اسلامى در ایران را به‏طور نسبى توضیح مى‏دهد كه بیانگر وجود همانندى‏هایى میان انقلاب ایران و انقلاب‏هاى مورد بررسى برینتون است، اما اسلامى‏ بودن انقلاب ایران كه چون چترچوبى خط سیر آن‏را مشخص مى‏كند، بیانگر وجود مسیر مستقیم‏ترى در انقلاب ایران و جهت‏گیرى یكسان آن در طول حیاتش است.

          ۳- دوران پختگى و بانشاط بودن چهل سالگى انقلاب‏

از دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامى چهل سالگى انقلاب اسلامى، دورانى است كه با نشاط و پختگى توام شده است. با این توصیف انتظار آن است كه اقدامات، راهبردها و سیاست برآمده از انقلاب اسلامى همراه با استحكام و عقلانیت باشد. به‏طور طبیعى لازم است كه در آستانه ورود انقلاب اسلامى به چهل سالگى، از اتخاذ كنش‏هاى هیجانى، تصمیمات ناپخته و اقدامات غیرمدبرانه به‏شدت اجتناب كرد.

          ۴- پیشروى قدرتمندانه و بانشاط انقلاب در چهل سالگى‏

سپرى شدن چهل سال از عمر انقلاب اسلامى سبب شده تجربه‏هاى متراكم و روندهایى پر فراز و نشیب هم اینك در دسترس باشد. همین روندها و تجربیات نیز براى حركت پیشروانه و قدرتمند انقلاب اسلامى نقش اساسى و تعیین‏كننده ایفاء خواهد كرد.

بررسى تحولات و تحلیل روندهاى گذشته انقلاب نشان مى‏دهد كه انقلاب اسلامى، هر چند در مسیر حركت خود با چالش‏ها و موانعى مواجه شده است، اما هیچ گاه دچار خصلت توقف یا عارضه عقب گرد نشده است، بلكه علیرغم همه سختى‏‌هایى كه در مسیر حركت انقلاب وجود داشته و دارد، انقلاب به سمت رسیدن به اهداف و منافع ملى خود پیش رفته است.

          ۵-گرایش و پایبندى عمیق‏تر نسل سوم و چهارم به انقلاب اسلامى‏

هر چند موضوع شكاف بین نسلى یكى از تهدیداتى است كه انقلاب‏ها و حتى جوامع سیاسى را تهدید مى‏كند و انقلاب اسلامى نیز مى‏تواند از این قاعده مستثنى نباشد، اما بررسى روندها و رخدادهاى مربوط به انقلاب اسلامى نشانگر آن است كه این پدیده خسارت‏آمیز جامعه شناختى، تاكنون دامن گیر انقلاب اسلامى نشده است. اما باید به‏خاطر داشت كه متغیرهاى گوناگون در كنار فضاى تبلیغاتى و جنگ روانى دشمنان به‏طور مداوم و با بهره‏گیرى از همه شیوه‏ها و تكنیك‏‌هاى رسانه‏‌اى به ‏دنبال آن هستند تا نه تنها شكاف نسلى، بلكه منازعه و مناقشه بین نسل‏‌هاى برآمده از تاریخ و حیات انقلاب اسلامى را ایجاد و یا تشدید نمایند.

• در اینجا سخن از حركت كم نظیرى است كه مسیر حركت تاریخ را تغییر داده است؛ كه نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستى مدعى شد انقلاب اسلامى به‏مثابه زلزله‏‌اى است كه نه تنها خاورمیانه، بلكه جهان را خواهد لرزاند. سخن از بزرگ‏ترین حادثه قرن بیستم بود كه به اعتقاد آنتونى گیدنز صاحب‏ نظر مطرح حوزه جامعه‌‏شناسى، انقلاب اسلامى توجه جهانیان را از ماركسیسم و لیبرالیسم به سمت اسلام جلب كرد.