کاهش رشد جمعیت دارای آثار فرهنگی و تربیتی نیز هست؛ برخی از این آثار عبارت‌اند از:الگوی تربیتی خانواده های کم فرزند مناسب نیست؛ فرزندسالاری و زنسالاری(به معنای نامناسب آن) در این خانواده‌ها وجود دارد؛ اما در خانواده‌های پرجمعیت، قواعدی از زندگی را می طلبند که با اقتدار مرد در آن سامان می یابد؛ پدر و مادر در جایگاه متناسب با خود قرار دارند و همچنین، همگرایی بین افراد بیشتر است. اختلاف بین فرزندان در خانواده‌های پرجمعیت معمولاً بیشتر است و در صورت بروز اختلاف، والدین بین فرزندان داوری می‌کنند که در این صورت، فرزندان مرجعیت پدر و مادر را فهم کرده و در اجتماع نیز سیستم ولایی(جایگاه رهبر اجتماعی و ضرورت تبعیت از وی) را درک می‌کنند و می‌پذیرند. به علاوه، اختلاف بیشتر بین فرزندان، ظرفیت روحی آنان برای تحمل مخالف را افزایش میدهد. مضافاً در خانواده‌های پرجمعیت، امکانات، کفاف همۀ فرزندان را نمی‌دهد و لذا مجبورند قناعت پیشه نمایند و با هم سازگاری داشته باشند. در صورت اختلاف، یکی باید حرمت بزرگتر را نگه داردیا تا مدتی حق خود را معین ببیند، بنابراین، بچه‌ها قاعده زیست اجتماعی را یاد می‌گیرند. در این نوع خانواده‌ها، فرزندان با مشقت بیشتر بزرگ می‌شوند و این موضوع برای آنان ضرورت دارد؛ چون مشکلات بخش ضروری زندگی به شمار میرود. از این رو، در روایات داریم «فرزند باید در دوران طفولیت سختی بکشد، تا در بزرگسالی، شکیبا و بردبار شود».تُستَحَبُّ عَرامَهُ الغُلامِ فی صِغَرِهِ لِیَکُونَ حَلیما فی کِبَرِهِ(روضۀ المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج۸ ،652.

پ ن

همه کسانی که بیشتر از یکی یا دوتا فرزند نمی آورند، به نظر خودشون، می خواهند به فرزندشون محبت بیشتری بکنند و آنه هارا خوشبخت کنند نمی دانند باعث و بانی بدبختی آنها هستند.