فصل زندگی امام رضا(ع) در ساحت نظریه انسان 250 ساله
(به مناسبت سالروز میلاد امام رضا؛ 11 ذی‏قعده)
فاصله پانزده ساله بعد از شهادت امام هفتم تا آن روز، و به‏ ویژه فرصت پنج ساله جنگ‏های داخلی، جریان تشیع را از آمادگی بیشتری برای برافراشتن پرچم حکومت علوی برخوردار ساخته بود. مأمون این خطر را زیرکانه حدس زد و درصدد مقابله با آن برآمد و به دنباله همین ارزیابی و تشخیص بود که ماجرای دعوت امام هشتم از مدینه به خراسان و پیشنهاد الزامی ولیعهدی به آن حضرت پیش آمد و این حادثه که در همه دوران طولانی امامت کم ‏نظیر و یا در نوع خود بی‌‏نظیر بود تحقق یافت.

ادامه مطلب :

در این حادثه امام هشتم علی بن موسی الرضا(علیه‏‌السلام) در برابر یک تجربه تاریخی عظیم و در معرض یک نبرد پنهانی سیاسی قرار گرفت که پیروزی یا ناکامی آن می‏‌توانست سرنوشت تشیع را رقم بزند.
اهداف مأمون از طرح ولایت‏عهدی امام رضا(علیه‏‌السلام)
- هدف اول مأمون: تبدیل مبارزات حاد انقلابی شیعه به عرصه سیاسی آرام و بی‏‌خطر

هدف دوم مأمون: تخطه ادعای تشیع مبنی بر غاصبانه بودن خلافت‏های اُموی و عباسی
- هدف سوم مأمون: کنترل فعالیت‏های امام رضا(علیه‏السلام)
- هدف چهارم مأمون: ایجاد فاصله میان مردم و امام رضا(علیه‏السلام)
- هدف پنجم مأمون: کسب وجهه و حیثیت معنوی برای خود
- هدف ششم مأمون: تبدیل کردن امام رضا(ع) به توجیه‌‏گر زشتی‏‌های دستگاه خلافت

تدابیر حکیمانه امام رضا(ع) در مقابل نقشه هوشمندانه و خطرناک مأمون
- اعلام گسترده نارضایتی خود از سفر به خراسان
- استنکاف شدید از قبول پیشنهاد ولایت‏عهدی
- عدم دخالت در هیچ یک از شئون حکومت؛ شرط قبول ولایت‏عهدی تحمیلی
- بهره‏‌برداری اصلی از ماجرای ولایت‏عهدی و اعلام آشکار داعیه امامت شیعه
مناظرات امام در مجمع علما و در دربار مأمون که در آن قوی‏ترین استدلال‏های امامت را بیان فرموده است، نامه «جوامع الشریعة» که در آن همه رئوس مطالب عقیدتی و فقهی شیعی را برای فضل بن سهل نوشته است، حدیث معروف امامت که در مرو برای عبدالعزیز بن مسلم بیان کرده است، قصاید فراوانی که در مدح آن حضرت به مناسبت ولایت‏عهدی سروده شده و برخی از آن مانند قصیده دعبل و أبونواس همیشه در شمار قصاید برجسته عربی به شمار رفته است، نمایشگر این موفقیت عظیم امام است.
- استفاده از هر فرصتی برای ارتباط با مردم
- دلگرمی مبارزان شیعی تشیع و بهبود اوضاع مخالفان حکومت
کوتاه سخن آنکه یک سال پس از ولایتعهدی؛ اوضاع برعکس آن چیزی است که مأمون می‏‌خواست و مأمون در این قمار بزرگ نه تنها چیزی به دست نیاورده که بسیاری چیزها را از دست داد. این گذری بر یکی از فصل‏های عمده زندگی سیاسی 250 ساله ائمه هدی علیهم السلام بود.