تدوین و نگارش: وحیده مسیبی     استاد راهنما: آقای اکبری

استاد داور: دکتر اسدی

چکیده

در باب این که آیا انسان موجودی دو ساحتی است یعنی دارای ساحت جسم و روح است. دیدگاه­های متفاوتی ارائه شده است. گروهی معتقد به روح بوده و دارای دیدگاهی الهی هستند و گروهی هم معتقدند که روح وجود ندارد و انسان دارای همین جسم مادی بوده که با مردن از بین می رود. این گروه هم ماده­گراها یا ماتریالیست­ها هستند.

ادامه مطلب :

اندیشمندان تعاریف مختلفی را درباره نفس ارائه داده­اند. اندیشمندان غربی نفس را هوای لطیف و یا مرکب از عقل و روح و یا آن را موجود روحانی می­دانند که بدن زندان آن است.

اندیشمندان اسلامی هم نفس را جوهر بسیط و کاملی می­دانند و یا آن را کمال جسم و یا حد واسطی بین عقل الهی و جهان مادی می­دانند. گروهی هم آن را ماهیتی مجرد می­دانند. گروهی از عرفاء درباره نفس معتقدند که، یک روح کلی و نفس مطلق هست که به منزله جان جان­هاست و بر ارواح انفرادی حکومت دارد و محیط بر آن­هاست. و گروهی هم معتقدند که نفس و روح ناطقه یکی است و این دو اسم که نفس و روح باشد، عنوان شی واحد است و می­گویند: روح انسانی یک جوهر بی­اندازه لطیفی است که نمی­تواند بدون واسطه با جسم که مرکب از عناصر مادی است و ضد روح مجرد است، مربوط می­شود. پس روح به منزله آفتاب است و نفس ناطقه به منزله ماه که از آفتاب کسب نور می­کند.

عرفاء نفس را پرتوی از نور حق دانسته(الله نور السموات و االارض) و معتقدند که مشارطه و مراقبه و محاسبه و معاتبه و معاقبه مراحلی است که باید برای تهذیب نفس طی کرد.

برخی از حکماء نیز درباره نحوه به کمال رسیدن انسان، وسایطی را در عرض تهذیب نفس بیان کرده اند: 1.پاکی فطری نفس انسانی، 2. موت طبیعی، 3. خواب، 4. عشق مجازی، که البته برای هر یک از این­ها هم نقدهایی وارد است.

در قرآن هم برای اثبات نفس و وجود آن دلایلی ذکر شده و برای آن مراتبی ذکر شده: 1. نفس اماره، 2. نفس لوامه، 3. نفس مطمئنه.از سوی دیگر در روایات مختلف نیز به جهاد با نفس تاکید فراوان شده و جهاد با نفس را جهاداکبر دانسته­اند و این در حالی است که بایستی به وجود نفس معتقد باشیم. افزون بر آن نگرش اندیشمندان اسلامی درباره­ی تجرد و بقای نفس و قوای نفس هم مورد بررسی واقع شده است. بنابراین از پیامدهای اعتقاد به نفس، صعود به قلل خداشناسی و معرفت نسبت به صفات و اسماء اوست و از راه­های تحقق کمال انسانی و سعادت اخروی اعتقاد به خدا و توحید و همچنین رعایت حقوق دیگران و مسئولیت پذیری و اعتقاد به سرای ابدی و جاودانه است. و در نهایت با خودباوری و خودسازی و تهذیب نفس می­توان به سعادت و کمال ابدی دست یافت.

کلید واژه ها: نفس، قوای نفس، تجرد و خلود نفس،براهین نفس(نقلی و عقلی)، تاثیر نفس در حیات بشری؛