مسئله تربیت، از مهم‌ترین مسائل اجتماعی است که از گذشته‌های دور معضلاتی را در جامعه بشری بوجود آورده. موضوعی که انتخاب شده مورد بررسی قرار می‌گیرد، تلاش کوچکی برای شناخت آیات قرآن درتأثیر محیط برتربیت است. هرچند که علما ودانشمندان در این باره راه کارهای گوناگونی مطرح کرده اند ولی عالیترین ایده‌ها را اسلام معرفی کرده است.
مشکلی که امروز دنیا از آن ضرر می‌بیند نبود امکانات نیست، بلکه نبود تربیت صحیح و تأثیرگیری کودک و نوجوان ما از افراد تربیت ناشده است.
طبق دستور قرآن، انسان حامل دو بعد منفی و مثبت است.خداجو …و هلوع منوع …است.
انسانی که ظرفیتی این گونه دارد و با فطرتی پاک آفریده شده است؛ در اختیار خانواده و تحت امر مربیان قرار می‌گیرد و چنانچه همه در صراط مستقیم باشند می‌تواند بهترین نتیجه را بدهد. ولی برعکس اگر از یک سو خانواده مؤدب به آداب نباشد و از سوی دیگر مربیانی که از میان همین خانواده‌های بی‌مبالات، مسؤولیت مهم تربیت و مراکز فرهنگی و رسانه را به عهده دارند، اگر کودک و نوجوانی توانست از این هفت خوان‌های ویرانگر به سلامت عبور کند نیاز به معجزه دارد؟!
محیط اجتماعی عامل مهمی در تکوین خصوصیات روحی و اخلاقی انسان است. زبان انسان، آداب عرفی و اجتماعی، دین و مذهب، غالباً همان چیزی است که محیط اجتماعی بر انسان تحمیل می‌کند.
قسمت اعظم یادگیری‌هایی که شخصیت افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد نه در فضای معمولی محیط‌های طبیعی، بلکه در محیط بسیار پیچیده که به وسیله رفتار افراد دیگر خلق و ایجاد شده است، انجام می‌پذیرد. منظور از محیط پیچیده اجتماعی یعنی الگوهای فرهنگی، طبقه اجتماعی، ساختار خانواده، سیستم‌های تعلیم و تربیت و الگوهای استخدامی است. هر کدام از این‌ها به نوعی تأثیرات خود را روی شخصیت افراد نشان داده‌اند.
اعضای یک طبقه اجتماعی بر روی نحوه گفتار، نوع پوشش، امکان بازآفرینی فعالیت‌ها، نحوه تلقی از استعدادها و اهداف زندگی تأثیر می‌گذارد. آنچه که افراد در دوران کودکی خویش تجربه می‌کنند، مانند تنبیه‌های انضباطی والدین، الگوهای غذایی، شیوه بروز احساسات و عواطف، ممانعت‌ها و انتظارات غالبا پایه و اساس شخصیت افراد در سنین بزرگسالی است. در ارتباط با این موضوع ساختار خانواده هم دخیل است. یعنی تعداد خواهران و برادران، تعداد افراد خانواده، وجود پدر یا مادر، تماما نشان داده‌اند که نقش عمده‌ای در تحول شخصیت کودک به عهده دارند. در خارج از محیط خانه، شخصیت به وسیله مشخصه‌های محیط اجتماعی مثل مدرسه، میزان تحصیلات، شغل و محل کار تأثیر می‌پذیرد.

ج) اوصاف پدر قرانی با مبنا قرار دادن ماجرای حضرت ابراهیم و اسماعیل علیهم السلام

ادامه ی بحث پست قبل:

از دیگر اوصاف پدر قرانی که میتوان بر شمرد ، همراه کردن فرزند خود در کارهای نیک است « وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ: و هنگامى كه ابراهيم و اسماعيل پايه‏هاى خانه كعبه را بالا مى‏بردند مى‏گفتند اى پروردگار ما از ما بپذير كه در حقيقت تو شنواى دانايى.بقره 127

همانطور که در این آیه مشاهده می شود ابراهیم علیه السلام  هنگامی که کعبه را به امر الهی بازسازی می کرد حضرت اسماعیل علیه السلام را هم با خود همراه نمود. بر اساس  برخی از متون تفسیری حضرت اسماعیل علیه السلام  در آن زمان در سن نوجوانی قرار داشت .

بر اساس اصل روان شناسی، بیشتر الگوپذیری نوجوانان از طریق مشاهده است چون نوجوان  از جهت فکری هنوز به مرحله ای نرسیده است که بتوان مطالب مستدل علمی  را به او انتقال داد لذا مشاهده رفتار های مثبت و یا منفی در شکل گیری شخصیت نوجوان  بسیار مهم است. وقتی که ابراهیمعلیه السلام اسماعیل علیه السلام را با خود همراه کرد ه، در واقع به نوعی مفاهیم ارزشی  مانند اخلاص،  ایثار، نیکوکاری و … را  به صورت غیر مستقیم به فرزندش منتقل می نماید.

قابل توجه پدران جامعه ی ما که فرزندان خودرا معمولا در مراسمات عزاداری سید الشهدا علیه السلام باخود همراه میکنند اما در سایر مراسمات مذهبی از چنین امری غفلت می کنند در نتیجه بسیاری ازمفاهیم ارزشی اسلامی برای فرزندان جامعه  قابل فهم نیست که این امر سبب می شود فرزندان جامعه ی ما در قبال آن مفاهیم مقدس بی تفاوت باشند.

صفت بعدی پدر قرانی آن است که به فرزندان خود یاد می دهد که ارزش کارها به بزرگی کارها مربوط نیست بلکه به قبولی آن در نزد الهی مربوط است.« رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا: اى پروردگار ما از ما بپذير» بقره 127

این صفت هرچند به ظاهر کوچک است اما  بسیاری از مشکلاتی که گریبان گیرخانواده ها ی ما شده ،  نشات گرفته از عدم وجود همین قاعده است. توضیح این که  اگر معیار انسان در زندگی بزرگی کار باشد،  هرچقدر کاربزرگ  باشد به همان اندازه جامعه را در قبال خود طلبکا رخواهد دید ولی اگر معیار،  قبولی نزد خداوند باشد این فرد هر چقدر هم که خدمت کند باز هم خود را  خادم ملت و جامعه خواهد دید.

و صفت دیگر پدر قرانی  مشورت خواهی از فرزند در مقابل مواردی است که به سرنوشت فرزند مربوط می شود.« فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قَالَ يَا بُنَيَّ إِنِّي أَرَى فِي الْمَنَامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ فَانظُرْ مَاذَا تَرَى قَالَ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِن شَاء اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ: و وقتى با او به جايگاه سعى رسيد گفت اى پسرك من من در خواب [چنين] مى‏بينم كه تو را سر مى‏برم پس ببين چه به نظرت مى‏آيد گفت اى پدر من آنچه را مامورى بكن ان شاء الله مرا از شكيبايان خواهى يافت»صافات 102

همانطور که در این ایه مشاهده میکنید حضرت ابراهیم علیه السلام از اسماعیل علیه السلام  در مورد قربانی شدن نظر خواهی میکند هرچند دستور به قربانی شدن امر الهی  بود اما چون یک طرف قضیه سرنوشت  فرزندش اسماعیل بود، نظر او را هم جویا شد. این خود درس بزرگی برای پدران جامعه ماست.

چه بسیار فرزندانی که به جهت عدم نظر خواهی والدین در اموری که به سرنوشت آن ها مربوط می شود  در زندگی دچار شکست های جبران ناپذیری شده اند مانند بسیاری ازدواج های تحمیلی  که سرنوشت تلخی را برای جوانان جامعه ما رقم زده است و علت اصلی آن عدم نظر خواهی و یا عدم توجه به خواسته فرزندان بوده است.

در مورد حضرت ابراهیم علیه السلام و حضرت اسماعیل علیه السلام نکات دیگری میتوان عنوان نمود اما ما جهت رعایت اختصار از ذکر آن ها خودداری میکنیم تا نوبت به سایر انبیا هم برسد!

رامیان -حیدری